श्री गणेशाय नम: । व्याधी उपाधी हरणार्‍या परमेश्वरा । सहाय्य करावे लेकरा । धावुन यावे सत्वरा ॥ १ ॥ तू व्याधी उपाधी हरतो । गणामहाराज जाणतो । तुझ्यावर भार ठेवतो । तुला वारंवार विनवितो ॥ २ ॥ नको ठेवू उपाधी चिंतनात । तेणे न स्वस्थता चित्तात । मन गुंतू दे नामस्मरणात । चित्ता शांती लाभण्यात ॥ ३ ॥ नामस्मरणात सारे मिळते । शाश्वत अशाश्वत कळते । शाश्वतावर प्रेम जडते । शाश्वत प्राप्त होते ॥ ४ ॥ नको नको ती उपाधी । नको नको ती व्याधी । कोण स्विकारेल व्याधी उपाधी । इतुकी न ती साधी सुधी ॥ ५ ॥ मज काय हवे ते जाणावे । सर्वतोपरी सहाय्य करावे । ग्रंथलेखन सुलभ व्हावे । चित्त कुठे न गुंतावे ॥ ६ ॥ गुंतण्यातच होतो गुंता । काही केल्या न सुटता सुटता । अलीप्तात न बाधे गुंता । अलीप्तच ठरतो त्राता ॥ ७ ॥ माझी विनवणी ऐकावी । कृपादृष्टी लाभावी । ऐसी कृती करवावी । दुसर्‍यांच्या हृदयी वसावी ॥ ८ ॥ कृपादृष्टीत मिळते सारे । आत्मस्तुतीत जाते सारे । हे तत्व जे जे जाणणारे । तेच तुझ्यावर भरवसा ठेवणारे ॥ ९ ॥ नको गुंतवू मज आत्मस्तुतीत । चित्त राहू दे ग्रंथलेखनात । असता विचलीत चित्तात । काय उतरणार लेखनात ? ॥ १० ॥ निष्ठेत सारे मिळते । निष्ठेवर अवलंबण्याते । त्याचे महत्व कळते । हे तत्व थोड्यांना कळते ॥ ११ ॥ जो जाणतो महत्व निष्ठेचे । तो न ऐकणार दुसर्‍याचे । तो ऐकणार फक्त एकाचे । म्हणजे अंतरात्म्याचे ॥ १२ ॥ ऐसे होते पुंडलीक भोकरेचे । त्याने न ऐकले दुसरे कुणाचे । त्याने ऐकले अंतरात्म्याचे । अगदी आतल्या आवाजाचे ॥ १३ ॥ मुंडगावचा पुंडलीक । महाराजांचा भक्त एक । गावची ठाकरीण सांगे अनेक । परावृत्तीचे प्रयत्न अनेक ॥ १४ ॥ चित्त भुलवे नाना तर्‍हेने । त्यास विविध प्रलोभने । येनकेन प्रकाराने । आपले ऐकावे पुंडलीकाने ॥ १५ ॥ ठाकरीण म्हणाली त्यास । उद्या जाऊ अंजनगावास । केजाजीचा शिष्य काशीनाथास । आपला गुरू करण्यास ॥ १६ ॥ नाना प्रश्र्न विचारल्यास । समाधान होईल आपणास । नको गुरू करू गजाननास । काय ज्ञान आहे त्यास ? ॥ १७ ॥ नको नंगा पिसा अवलीया । काशिनाथाच्या पडू पाया । तोच योग्य गुरू करावया । जाऊ त्याचा उपदेश घ्यावया ॥ १८ ॥ हे न खपले पुंडलीकास । तो म्हणाला ठाकरीणीस । गुरू नको उतरवू तुलनेस । मी करणार गुरू गजाननास ॥ १९ ॥ तुलनेत होतो र्‍हास । तुलनेत होतो वनवास । निष्ठेने जडतो सत्सहवास । जेणे भोजन सुग्रास ॥ २० ॥ ठाकरीण गेली आपल्या घराला । पुंडलीक रात्री झोपी गेला । निष्ठेचा परिणाम झाला । गुरू गजानन स्वप्नी आला ॥ २१ ॥ वदता झाला पुंडलीकास । नको जाऊ अंजनगावास । कानात सांगू लागला त्यास । नको विसरू “गण गण गणात बोते”स ॥ २२ ॥ का रे अस्वस्थ चित्तास ? । काय ओढ तुझ्या चित्तात ? । एवढा कुठच्या तू विचारात ? । हितच ठरेल वदण्यात ॥ २३ ॥ पादुका मागितल्या पुंडलीकाने । म्हणे पूजा करीन नित्यनेमाने । पादुकांच्या ओढीने । वेड लावले मज त्याने ॥ २४ ॥ समर्थे ओळखले पुंडलीकास । काय हेतू त्याच्या मनास । योग्य वाटला गजाननास । जेणे पादुका दिल्यात पुंडलीकास ॥ २५ ॥ आनंद झाला पुंडलीकास । जागे केले पुंडलीकास । डोळ्यांवर न बसे विश्वास । म्हणे खरेपणा की स्वप्नास ? ॥ २६ ॥ दिवस उजाडला । ठाकरीण आली घराला । म्हणे जाऊ अंजनगावाला । काशीनाथ गुरू करायला ॥ २७ ॥ नकार पुंडलीके दिला । निश्चय ठाम सांगितला । करणार गुरू गजाननाला । जेणे मज पादुका दिल्या ॥ २८ ॥ स्वप्न डोळ्यासमोर दिसले । स्वप्नातच मन गुंतले । गजाननातच मन गुंतले । त्याच्या पादुकांत गुंतले ॥ २९ ॥ एक एक क्षण विलक्षण वाटला । स्वप्न खरे खोटे करण्याचा क्षण आला । गुरूनिष्ठा पडताळण्याचा प्रसंग आला ॥ ३० ॥ म्हणे महाराज तुम्ही फसवलेत ना ? । स्वप्नाने गोंधळलो मना । खरेच मानले मी स्वप्ना । ऐसा नको प्रसंग कुणा ॥ ३१ ॥ तुमच्यावर ठेवली निष्ठा । ठाकरीण घालवली आता । हातचे सोडून पळता । काही न आले हाती आता ॥ ३२ ॥ नाही मी इकडचा तिकडचा । नाही झालो मी कुणाचा । स्वप्नातल्या पादुकांचा । मज मोह झाला त्यांचा ॥ ३३ ॥ स्वप्नाने दिला धोका । नाही मिळाल्यात पादुका । ह्या अभाग्या पुंडलीका । नशीबाने दिला धोका ॥ ३५ ॥ काय मी पूजा करणार ? । काय मी पदरात पाडणार ? । मी दुर्दैवीच रहाणार । गुरू प्राप्ती न मज होणार ॥ ३६ ॥ खरे मानू मी कशास ? । स्वप्नास की सत्यास ? । ठेवू कशावर विश्वास ? । प्रत्यक्षास की स्वप्नास ? ॥ ३७ ॥ नको नको ते मनाचे खेळ । न बसणार त्यात मेळ । न जाणे कुणी विधात्याची वेळ । सारे त्याचेच चालती खेळ ॥ ३८ ॥ पुंडलीक विचारात पडला । मनी अस्वस्थ झाला । पुण्य क्षण उदयास आला । माहित नव्हते पुंडलीकाला ॥ ३९ ॥ दुसरा प्रहर संपत आला । अगदी ऐन दुपारच्या समयाला । झ्यामसिंग पुंडलीकाच्या घराला । मोठ्या कुतुहलाने आला ॥ ४० ॥ झ्यामसिंग होता चतुर भला । पुंडलीकाला बोलका केला । स्वप्नाचा वृत्तांत ऐकला । निष्ठेचा प्रताप कळला ॥ ४१ ॥ पुंडलीक म्हणे झ्यामसिंगाला । तू गेला होतास शेगावला । काय गुरूंचा आदेश झाला ? । तो न मज सांगितला ? ॥ ४२ ॥ मजसाठी पादुका का न धाडल्या ? । ज्या मी स्वप्नात पाहिल्या ? । त्यांच्यावर विश्वास ठेवला । जेणे गुरू गजानन केला ॥ ४३ ॥ झोळीत पादुका ठेवलेल्या । झ्यामसिंग देता झाला । आनंदाश्रू नयनाला । आले पुंडलीकाला ॥ ४४ ॥ अंगावर रोमांच उभा राहिला । सत्य असत्य पडताळता झाला । मनाचा भ्रम दूर झाला । गुरूनिष्ठेचा महिमा पटला ॥ ४५ ॥ झ्यामसिंग बोले पुंडलीकास । दोन दिवसापूर्वी जाता शेगावास । देते झाले पादुकांस । म्हणती द्याव्या पुंडलीकास ॥ ४६ ॥ घेतल्या पादुका पुंडलीकाने । भक्तीची श्रद्धेची वाहिली सुमने । नाचू लागला आनंदाने । म्हणे यावे आता ठाकरीणीने ॥ ४७ ॥ वृत्तांत ठाकरीणीस कळले । तिने पुंडलीकास ओळखले । तिचे मन खाऊ लागले । निष्ठेचे फळ समजले ॥ ४८ ॥ भक्ती एवढी उच्च कोटीची । हकीकत खरी ठरे स्वप्नाची । ओढ असता अंतःकरणाची । तेथेच येते प्रचिती ॥ ४९ ॥ गणामहाराज सांगे सर्वांस । विसरू नका पुंडलीकास । त्याच्या गुरूनिष्ठेस । अंतःकरणाच्या ओढीस ॥ ५० ॥ खर्‍या तळमळीवाचून । खर्‍या ध्यासावाचून । चिकाटी प्रयत्नांवाचून । काही न येते जुळून ॥ ५१ ॥ मुंडगावचा जसा पुंडलीक । तैसे समर्थांचे भक्त कित्येक । भाऊ कवर होता त्यात । ठरला निष्ठेचे प्रतिक ॥ ५२ ॥ राजाराम कवर अकोल्याचा । धंदा होता सावकारीचा । होता धार्मिक वृत्तीचा । मेळ बसे प्रपंचाचा ॥ ५३ ॥ दोन पुत्र राजारामास । गोपाळ म्हणती थोरल्यास । त्र्यंबक नाव धाकट्यास । परी व्यवहारी नाव भाऊ त्यास ॥ ५४ ॥ राजाराम होता परमभक्त । गजाननासी एकनिष्ठ । मधुन मधुन शेगावात । दर्शने मन होई तृप्त ॥ ५५ ॥ त्यांच्या धाकट्या मुलास । त्या भाऊ कवरास । डॉक्टरी विद्या शिकण्यास । जावे लागले हैद्राबादेस ॥ ५६ ॥ सुट्टीत येता अकोल्यास । परी चैन न पडे त्यास । वाटे एकदा जावे शेगावास । समर्थांच्या दर्शनास ॥ ५७ ॥ असाच एकदा अकोल्यास असता । दर्शनाची ओढ लागली चित्ता । पिठल भाकर प्रसादास नेऊ म्हणता । कुणास सांगावे आता ? ॥ ५८ ॥ लहानपणीच निवर्तली माता । कोण पुरवील हट्टा ? । भावजयीस सांगू म्हणता । भावजयीस घाबरत होता ॥ ५९ ॥ गुरूभेटीची ओढ मना । स्वस्थता नव्हती मना । कैसे बोलावे सुचेना । मार्ग काही निघेना ॥ ६० ॥ अवधी थोडा गेला । सांगण्यास उतावीळ झाला । आज्ञा मागता झाला । गुरूभेटीचा हेतू सांगितला ॥ ६१ ॥ भावजय म्हणाली त्याला । एवढेच ना ! करते पिठल भाकरीला । घेऊन जा शेगावला । खाऊ घालावे गुरूला ॥ ६२ ॥ भाऊ कवर खुष झाला । भावजयीचे मन जाणता झाला । मातृवात्सल्याचा भाव दिसला । म्हणे उगाच घाबरलो हिला ॥ ६३ ॥ भावजयीने स्वयंपाक केला । पिठल भाकरीचा बेत झाला । भाऊ म्हणे तिला । तुझ्यामुळेच जाणे शेगावला ॥ ६४ ॥ लोण्याने माखलेल्या तीन भाकरी । तीन कांदे, मिरच्या ओंजळीभरी । पिठले होते बरोबरी । सारे घेऊन निघाली स्वारी ॥ ६५ ॥ लगबगीने आला स्टेशनात । झाला पहाता घड्याळात । गाडी न दिसली स्टेशनात । म्हणे उशीर झाला येण्यात ॥ ६६ ॥ झाला हताश चित्तात । बसला निराशेच्या सुरात । दुसर्‍या गाडीची वाट पाहाण्यात । तब्बल तीन तास त्यात ॥ ६७ ॥ मनात गुरूंचा धावा केला । उशीर झाला येण्याला । माफ करावे मला । परी आधी प्रसाद तुम्हाला ॥ ६८ ॥ भाऊ स्टेशनात तिष्ठत बसला । जेवल्यावाचून बसला । इकडे शेगावी प्रकार वेगळा । समर्थे नाकारले भोजनाला ॥ ६९ ॥ समर्थ भोजन घेईनात । कुणाचा प्रसाद घेईनात । सर्वच भक्त मन वळवण्यात । परी समर्थ काही बोलेनात ॥ ७० ॥ मनाचा हेतू सांगेनात । यश न येई त्यांच्या प्रयत्नात । केल्या विनवण्या नाना । कठीण मनधरणी करण्या ॥ ७१ ॥ गुरू काही जेवेनात । तेणे कुणीही जेवेनात । नाना प्रश्र्न विचारण्यात । परी यश न येई त्यात ॥ ७२ ॥ महाराज रंगले मंत्रजपात । एका भक्ताच्या चिंतनात । नच रमले पंचपक्वान्नात । परी होते भाकरीच्या तुकड्यात ॥ ७३ ॥ इकडे भाऊ गाडीत बसलेला । शेगावचा विचार चाललेला । मुळातच उशीर झालेला । मनस्थितीने गोंधळलेला ॥ ७४ ॥ आशा निराशेच्या चक्रात सापडलेला । गुरूभेटीची तळमळ असलेला । भेटीला उत्सुक असलेला । मनात दुसरा विचार नसलेला ॥ ७५ ॥ डब्यातील माणसे बघत होती । वेगळेच अनुभवत होती । त्याच्या डोळ्यांत आसवे होती । गुरू भेटीची वाट पहात होती ॥ ७६ ॥ भाऊ बोलू शकत नव्हता । गुरूंच्या तंद्रीत मग्न होता । खुणेनेच सर्वांना दूर करता । शेगावातच मग्न होता ॥ ७७ ॥ भाऊस काही न दिसे गुरूवीण । हे मनातले ओळखणार कोण ? । ऐसा दुर्लभ भक्त कोण ? । जो न जगे गुरूवीण ॥ ७८ ॥ एक एक स्टेशन जात होते । पुढचेच विचार येत होते । तळमळीला वाढवत होते । वेगळ्याच विचारात नेत होते ॥ ७९ ॥ गुरू भेटीत एवढा अधीर । कैसा रहाणार त्यास धीर । जो गुरूतच झालेला स्थीर । कैसा रहाणार गाडीत स्थीर ॥ ८० ॥ गाडीत होता देहाने । परी शेगावी होता मनाने । त्यास कुणी न जाणे । जेणे नाना प्रश्र्न विचारणे ॥ ८१ ॥ पहाता पहाता शेगाव आले । केव्हा उतरतो ऐसे झाले । स्टेशनात गाडी येता हळू चाले । थांबल्याविणा न उतरणे झाले ॥ ८२ ॥ वासराने गोठ्याची वाट धरावी । तैसी भाऊची स्थिती दिसावी । कृतीने मूर्ती बोलकी व्हावी । ऐसी ओढ त्याच्या हृदयी ॥ ८३ ॥ पाऊल पुढे टाकावे लागत नव्हते । मनोवेगे शरीर उसळत होते । भाऊस काय झाले होते । बघणार्‍यास कळत नव्हते ॥ ८४ ॥ धावत धावत मठात आला । महाराजांस पहाता झाला । सारा परिवार उदास दिसला । मनोमन कावरा बावरा झाला ॥ ८५ ॥ कुणीही काहिही बोलेना । त्याला काहिही कळेना । महाराज भेटतीलच वाटेना । शंका कुशंका मनी नाना ॥ ८६ ॥ इकडे तिकडे फिरू लागला । तळमळीचा अंत आला । गुरू बसलेले दिसले त्याला । सुटकेचा श्वास टाकला ॥ ८७ ॥ भाऊस महाराज म्हणाले । अरे किती तिष्ठत ठेवले । मला उपाशी रहावे लागले । जेणे कुणीच न जेवले ॥ ८८ ॥ काढ लोणी लावलेल्या भाकरी । मिरच्या ओंजळीभरी । कांदे पिठले बरोबरी । काढ सर्व शिदोरी ॥ ८९ ॥ भक्त भाऊकडे बघते झाले । एका प्रसंगातून मुक्त झाले । प्रसाद समर्थांपुढे ठेवते झाले । भाऊने समर्थांस विनविले ॥ ९० ॥ भाऊस बोलून उपयोग नव्हते । जे ते मनात समजत होते । गुरू ईच्छा मोडवत नव्हते । ऐसे असते गुरू-शिष्य नाते ॥ ९१ ॥ एकमेक एकमेकांची वाट पहाती । धन्य ती गुरूभक्ती । जीवनी आदर्श जी ती । ठसवावी आपल्या चित्ती ॥ ९२ ॥ भक्ती ऐशी करावी । गुरूने भक्ताची वाट पहावी । भक्ताची शिदोरी पुढ्यात घ्यावी । त्यात काया धन्य मानावी ॥ ९३ ॥ अंतरंगात हवी तळमळ । जेणे गुरू गजानन करे जवळ । प्रसादास न पडे भुरळ । हेच ठसवावे खोल ॥ ९४ ॥ मन म्हटले की चिंतन होणार । कधी न रिकामे रहाणार । देह म्हटला की रोग होणार । कुणास न सोडणार ॥ ९५ ॥ रोग जितक्या अवधीने येतो । तितुक्या अवधीने जातो । रोगानुसार त्रास उद्भवतो । तेणे जीव त्रस्त होतो ॥ ९६ ॥ चिंतेचेही असेच असते । चिंतेचे चिंतन करण्याते । चिंता अधिक तीव्र होते । तेणे जीवास चैन न पडते ॥ ९७ ॥ करू नये चिंतेचे चिंतन । घेऊ नये जीव जाळून । करावे नामाचे स्मरण । तेणे भवभय चिंता हरण ॥ ९८ ॥ नामच करे चिंता हरण । जेणे सुसंगत जीवन । जगू नये नामावाचून । तुकाराम होता तत्व जाणून ॥ ९९ ॥ तुकाराम शेगोका शेतकरी । समर्थांवर जीव भारी । दर्शनास येई वरचेवरी । त्यात जीव रमे भारी ॥ १०० ॥ दर्शनास यावे । चिलिमीस भरावे । समर्थांजवळ बसावे । हवे नको ते पहावे ॥ १०१ ॥ हे त्याचे नित्य असे । त्यात खंडण कधी नसे । परी शेती-व्यापार सुटत नसे । प्रपंचयुक्त परमार्थ असे ॥ १०२ ॥ एक दिवस उजाडला । प्रसंग निमित्त ठरला । शेतात ससा पळत राहिला । एक शिकारी शोधत राहिला ॥ १०३ ॥ ससा काही मिळेना । शिकारी त्यास सोडेना । शिकार केल्याविणा । चैन त्यास पडेना ॥ १०४ ॥ ससा पळताना दिसला । शिकार्‍याने बंदुकीचा नेम धरला । गोळी न लागली सशाला । परी तुक्याच्या कानाला ॥ १०५ ॥ तुक्या रक्तबंबाळ झाला । डॉक्टरी इलाज सुरू झाला । कालावधी लोटला । परी आराम न पडला ॥ १०६ ॥ डोके काही थांबेना । काम काही सुचेना । लोक भेटले नाना । सल्ले देते झाले करण्या ॥ १०७ ॥ उपाय निरुपाय ठरले । दुखणे बरे न झाले । डोके दुखतच राहिले । काय करावे सुचेनासे झाले ॥ १०८ ॥ सुरुवात म्हटली की अंत येणार । कुणी न अपवाद ठरणार । वेळही निश्चित असणार । एखादाच ती जाणणार ॥ १०९ ॥ अनेक जणांचे सल्ले । तुक्यास घ्यावे लागले । एकाने तुक्यास सुचवले । समर्थांस का न विचारले ? ॥ ११० ॥ तू गुरूसेवेत रहावे । मठात झाडलोट करावे । छर्‍यास घालवावे । व्याधी उपाधीस टाळावे ॥ १११ ॥ तुक्यास म्हणणे पटले । मठाचे झाडणे सुरू केले । मनोभावे सेवेस आचरले । त्याच्या सत्व परिक्षेस पाहिले ॥ ११२ ॥ वर्षामागून वर्षे गेली । तुक्याची सेवा चालूच राहिली । श्रद्धेने झाडलोट केली । शेवटी श्रद्धाच फळास आली ॥ ११३ ॥ चौदा वर्षे झाडले मठास । कधी न कंटाळा आला त्यास । ठेवला सेवेवर विश्वास । मुक्त झाला वनवासास ॥ ११४ ॥ मठ झाडता झाडता । एक दिवस झाला उजाडता । छरा पडला झाडता झाडता । दुखणे घेऊन गेला जाता जाता ॥ ११५ ॥ तुकारामास झाला आराम । असा गुरूसेवेचा परिणाम । ज्याचा निश्चय असे ठाम । गुरूच वाटे त्याला राम ॥ ११६ ॥ गणामहाराज भक्तांस सांगे । नामाने व्हावे जागे । श्रद्धेने नामाच्या संगे । जीवन जगावे सत्संगे ॥ ११७ ॥ जशी गुरूनिष्ठा फळास पुंडलीकास । गुरूभक्ती तळमळ भाऊ कवरास । गुरूसेवा तुकारामास । तशीच फळास येवो सर्व भक्तांस ॥ ११८ ॥ गणामहाराज सांगे सर्व भक्तांस । विसरू नका कधी नामास । नामच नेईल पैलतीरास । येथेच सोळावा अध्याय जातो पूर्णत्वास ॥ ११९ ॥ ॥ शुभं भवतु ॥ ॥ श्री गणपती सरस्वतीर्पणमस्तु ॥ ॥ इति श्रीगुरूगजाननलीला ग्रंथस्य षोडशोऽध्यायः संपूर्णः ॥

Aliquam sed mauris

Sed lorem ipsum dolor sit amet et nullam consequat feugiat consequat magna adipiscing tempus etiam dolore veroeros. eget dapibus mauris. Cras aliquet, nisl ut viverra sollicitudin, ligula erat egestas velit, vitae tincidunt odio.

Contact

Address
B2/201 Ashvamegh 3, Akota Munj Mahuda Rd. • Vadodara, GJ 390 020 • INDIA
Email
info@ganamaharaj.org